The great book of alternatives to psychiatry around the world. (Ex-)
users and survivors of psychiatry, therapists, psychiatrists, lawyers,
social scientists and relatives report about their alternative work,
their successes, their individual and collective experiences. The
book highlights alternatives beyond psychiatry, current possibilities
of self-help for individuals experiencing madness, and strategies
toward implementing humane treatment.
Publisher's Information
Το βιβλίο αυτό είναι συνέχεια τού Βγαίνοντας από τα ψυχοφάρμακα (εκδ. Νησίδες) και, κατά κάποιο τρόπο, συμπλήρωμά του. - Τι μπορώ να κάνω όταν τρελαίνομαι; Πού βρίσκω αξιόπιστη βοήθεια για έναν συγγενή μου ή μια φίλη που βρίσκεται σε ανάγκη; - Πώς προστατεύω τον εαυτό μου από μια ακούσια νοσηλεία; Πού μπορώ να ανταλλάξω απόψεις σχετικά με την προσωπική μου ψυχιατρική και βιογραφική ιστορία με ανθρώπους που σκέφτονται σαν εμένα; Πώς μπορώ να δράσω ενεργά ως συγγενής ή φίλος κάποιου που διάγει αυτήν την κατάσταση; Τι να κάνω, όταν δεν αντέχω πια να συνεχίσω να δουλεύω στο ψυχιατρείο; Ποιες εναλλακτικές υπάρχουν προς το ψυχιατρείο; Πώς μπορώ να συμμετάσχω στη δημιουργία τους; - Αν υποτεθεί ότι πρέπει να καταργηθεί η ψυχιατρική: τι προτείνετε . αντί της ψυχιατρικής; Σ' αυτά τα κεντρικά ερωτήματα απαντούν είκοσι επτά συγγραφείς - άνθρωποι με προσωπική ψυχιατρική εμπειρία, γιατροί, θεραπευτές, νομικοί, κοινωνικοί επιστήμονες, ψυχίατροι και συγγενείς από όλες τις ηπείρους. - Το βιβλίο Αντί της Ψυχιατρικής συγκεντρώνει κείμενα από την αντι-, μη- και μετα-ψυχιατρική καθημερινότητα σε διάφορες χώρες και καταθέτει μια περιγραφή ατομικών και θεσμικών εναλλακτικών, καθώς και μέτρων που παραπέμπουν σε δομικές αλλαγές. Είναι ένα βιβλίο πράξης και ιδεών, περισσότερο προσωπικό παρά γενικευτικό, δίνει ερεθίσματα και κατονομάζει αντιφάσεις και προβλήματα, δίνει θετικά παραδείγματα και πρότυπα, αλλά καμιά συνταγή.
The Editors
|
Άννα Εμμανουηλίδου.
Γεν. 1967, κλινική ψυχολόγος (Dr.Phil., Msc) και συστημική ψυχοθεραπεύτρια. Σπούδασε στην Ελλάδα και τη Γερμανία, φιλοσοφία και ψυχολογία. Μεταξύ 1992-2001 εργάστηκε στη Γερμανία στο χώρο της ψυχιατρικής και συνεργάστηκε σε πολυάριθμες εναλλακτικές πρωτοβουλίες, μέσω των οποίων ήρθε σε επαφή με το εκεί ακμαίο κίνημα αυτοβοήθειας προσώπων με ψυχιατρική εμπειρία και με διάφορες εναλλακτικές στην ψυχιατρική προτάσεις. Στην Ελλάδα, όπου ζει και εργάζεται και πάλι από το 2001, έχει ασχοληθεί με προσπάθειες αποασυλοποίησης σε ελληνικά ψυχιατρεία, πολιτικές και κοινωνικές πρωτοβουλίες σε θέματα κοινωνικών μειονοτήτων με έμφαση το χώρο της ψυχικής υγείας, από το 2003 επικεντρωμένα σε δράσεις ενάντια στην ψυχιατρική βία και υπέρ της ανάπτυξης εναλλακτικών στην Ελλάδα. Από το 2006 ιδρυτικό Μέλος του Παρατηρητηρίου για τα Δικαιώματα στο Χώρο της Ψυχικής Υγείας (https://paratiritiriopsy.com). Παντρεμένη και μητέρα δύο παιδιών.
|
|
Πέτερ
Λέμαν. γενν.
1950 στη
Γερμανία.
Παιδαγωγικές
σπουδές στο
Βερολίνο.
Ο ίδιος κατά
τη δεκαετία
του 1970
«θύμα» της
ιδρυματικής
ψυχιατρικής,
από την οποία
απομακρύνθηκε
αυτοβούλως,
όπως το ίδιο
σταμάτησε
και με επιτυχία
έως σήμερα
κάθε είδους
φαρμακευτική
αγωγή. Από
το 1980 ανέλαβε
πρωτοβουλίες
σε διάφορα
επίπεδα για
το «στήσιμο»
των πρώτων
ομάδων αυτοβοήθειας
στο Βερολίνο,
οι οποίες
ανέπτυξαν
γρήγορα έντονα
πολιτικό
αντιψυχιατρικό
λόγο. Από
το 1989 ιδρυτικό
μέλος του
«Συλλόγου
για προστασία
από την ψυχιατρική
βία» (Verein zum Schutz vor psychiatrischer
Gewalt e.V.), από το 1991
ιδρυτικό
μέλος «Ευρωπαϊκού
Δικτύου πρώην
χρηστών και
επιζώντων
της ψυχιατρικής»
(ENUSP). Από το 1990
μέλος της
συντακτικής
επιτροπής
του βρετανικού
επιστημονικού
περιοδικού
Journal of Critical Psychology, Counselling and Psychotherapy.
Από το 1994
μέχρι το
2000 μέλος
του Δ.Σ.
της γερμανικής
«Συνομοσπονδίας
Ανθρώπων
με ψυχιατρική
εμπειρία»
(Bundesverbands Psychiatrie-Erfahrener e.V. (BPE). Από
το 1997 μέχρι
το 1999 μέλος
της ειδικής
επιτροπής
"Mental Health Europe", ευρωπαϊκό
παρακλάδι
της «παγκόσμιας
συνομοσπονδίας
για την ψυχική
Υγεία» (World Federation
for Mental Health). Από το
1997 μέχρι
το 1999 πρόεδρος
Δ.Σ. της
ENUSP, από το 2004
μέλος Δ.Σ.
με την ευθύνη
των οργανώσεων
της βορειοανατολικής
Ευρώπης (Γερμανία,
Λετονία,
Εσθονία,
Λιθουανία,
Πολωνία,
Ρωσία), από
τον Ιανουάριο
του 2002
έως τον Ιούλιο
του 2004
γενικός γραμματέας
της ENUSP. Ιδρυτικό
μέλος και
συμμετοχή
σε πολυάριθμες
ακόμα πρωτοβουλίες.
Σήμερα συγγραφέας
βιβλίων,
εκδότης και
έμπορος βιβλίων
ψυχοκοινωνικού
περιεχομένου
στο Βερολίνο.
|
|
Πέτερ
Στάστνι
, γεν. το
1952 στη
Βιέννη, όπου
και ολοκλήρωσε
το 1976 τις
ιατρικές
του σπουδές
και από το
1978 ζει
στη Ν. Υόρκη.
Μέχρι το
2009 δίδασκε
στο Ιατρικό
Κολλέγιο
Albert Einstein
και διηύθυνε
πολυάριθμα
κρατικής
επιχορήγησης
ερευνητικά
προγράμματα
στους τομείς
προστασία
των θέσεων
εργασίας,
κοινωνική
υποστήριξη
και αυτοβοήθεια,
σε συνεργασία
με ανθρώπους
που επιβίωσαν
από προσωπικές
κρίσεις και
ψυχιατρικές
παρεμβάσεις.
Ειδικότερα
ασχολείται
με την ίδρυση
δομών, που
αποφεύγουν
ψυχιατρικές
παρεμβάσεις
και προσφέρουν
αυτόνομες
εναλλακτικές.
Μέσα από
αυτή τη δραστηριότητα
αναπτύχθηκε
μια στενή
σχέση με
το κίνημα
ανθρώπων
με προσωπική
ψυχιατρική
εμπειρία,
η οποία εκφράζεται
σε κοινά
προγράμματα
έρευνας,
δημοσιεύσεις,
δράσεις στην
κοινότητα
και οργάνωσης
κοινωνικών
δράσεων.
Ιδρυτικό
μέλος του
INTAR (International
Network Toward
Alternatives
and Recovery
|
Πρόλογος (Ρόμπερτ Ουιτέικερ)
Το πρώτο ερώτημα που εγείρει ένα βιβλίο με τον τίτλο Αντί της ψυχιατρικής είναι: για ποιο λόγο, αλήθεια, χρειαζόμαστε εναλλακτικές; Τι είναι λάθος στη θεραπεία που προσφέρει η κυρίαρχη ψυχιατρική; Επειδή υπάρχουν πολλές απαντήσεις σ’ αυτήν την ερώτηση, θέλουμε κατ’ αρχήν να ρίξουμε μια ματιά σε μια στατιστική, δηλαδή στην αύξηση του αριθμού των ανθρώπων που θεωρούνται τα τελευταία χρόνια ψυχικά ασθενείς και ανάπηροι.
Το σημερινό κυρίως φαρμακολογικό παράδειγμα ψυχιατρικής θεραπείας ανάγεται στο έτος 1954, όταν εισήχθη για πρώτη φορά στην ψυχιατρική η Χλωροπρομαζίνη (στο εμπόριο γνωστή ως Largactil, Solidon, Zuledine) ως το πρώτο αντιψυχωσικό φάρμακο. Μ’ αυτήν, ισχυρίζεται η ψυχιατρική, η κοινωνία έκανε ένα μεγάλο βήμα μπροστά στη θεραπεία «ψυχικά πασχόντων». Αυτό που λέγεται είναι ότι οι ερευνητές στον χώρο της ψυχιατρικής έκαναν σημαντικές προόδους στην κατανόηση των βιολογικών αιτιών των ψυχικών διαταραχών και αυτές οδήγησαν στην ανάπτυξη όλο και καλύτερων ψυχοφαρμάκων.
Πού ακριβώς συνίσταται αυτή η πρόοδος, βλέπουμε στους αριθμούς που ακολουθούν: Στις Η.Π.Α. ο αριθμός των «ψυχικά αναπήρων» έχει τα τελευταία χρόνια σχεδόν εξαπλασιαστεί – από 0.34% των κατοίκων το 1955 σε 1.97% το 2003. Από την πρώτη κυκλοφορία του Prozac (αντικαταθλιπτικό, ουσία fluoxetine, στο εμπόριο γνωστό ως Dagrilan, Dinalexin, Exostrept, Flonital, Fluocalm, Fluoxetine, Fluxadir, Fokeston, Hapilux, Ladose, Orthon, Sartuzin, Sofelin, Stephadilat-S, Stressless, Thiramil, Zinovat) το 1987 (ήταν το πρώτο ψυχοφάρμακο δεύτερης γενιάς, για το οποίο ειπώθηκε ότι ήταν καλύτερο από τους προγόνους του) αυξήθηκε ο αριθμός των λεγόμενων ψυχικά αναπήρων στις Η.Π.Α. κατά 150.000 ανθρώπους τον χρόνο. Με άλλα λόγια: κάθε μέρα εμφανίζονται επιπλέον 410 άνθρωποι που είναι ανάπηροι λόγω «ψυχικών ασθενειών».
Άλλες χώρες, όπως η Βρετανία ή η Αυστραλία, που υιοθέτησαν το φαρμακολογικό ψυχιατρικό παράδειγμα, αναφέρουν επίσης μεγάλη αύξηση του αριθμού των ανθρώπων που έγιναν ανάπηροι τα τελευταία χρόνια μέσα από ψυχικές διαταραχές. Αυτό το ενδιαφέρον γεγονός μπορεί να οδηγήσει μόνο σε ένα συμπέρασμα: το παράδειγμα της κυρίαρχης ψυχιατρικής έχει αποτύχει. Δεν αποδείχθηκε βοηθητικό για ανθρώπους που υποφέρουν από διάφορες μορφές ψυχικής αγωνίας (καταθλίψεις, καταστάσεις πανικού, μανίες, ψυχώσεις κλπ.) στην ανάκτηση της υγείας τους και στην αποτελεσματική αντιμετώπιση της ζωής τους. Είναι μάλλον πολύ περισσότερο μια θεωρία που αυξάνει την πιθανότητα να γίνει κανείς χρόνια ψυχικά άρρωστος.
Δεν μπορούμε, επομένως, να αποφύγουμε να σκεφτούμε εναλλακτικές προς αυτό το αποτυχημένο παράδειγμα. Ακόμη κι αν πρόκειται για μια μεγάλη πρόκληση, όλα τα κεφάλαια αυτού του επειγόντως αναγκαίου βιβλίου παραπέμπουν σε ένα κοινό σημείο έναρξης: αν θέλουμε να βοηθήσουμε αυτούς που παλεύουν με τα ψυχικά τους προβλήματα, μπορούμε να αρχίσουμε να τους βλέπουμε σαν αδελφούς ή αδελφές μας – κάπως όπως έκαναν οι Κουακέροι, όταν βάσισαν εκεί τον αγώνα τους ενάντια στην ψυχιατρική της εποχής τους στα τέλη του 18ου και τις αρχές του 19ου αι. Όχι λοιπόν σαν ανθρώπους με «κατεστραμμένους εγκεφάλους», αλλά σαν πάσχοντες. Αυτή η προοπτική φέρνει έναν ολόκληρο κόσμο ανησυχίας μαζί της: τι χρειάζεται ένας άνθρωπος για να είναι καλά; Προστασία, τροφή, φιλία και μια απασχόληση με νόημα. Κάθε κοινότητα, που προσφέρει έναν τέτοιο τύπο φροντίδας και υποστήριξης –μαζί με ένα μήνυμα ελπίδας, ότι οι άνθρωποι μπορούν να συνέλθουν από τον ψυχικό πόνο–, αποτελεί μια καλή αρχή πάνω στην οποία μπορούμε να χτίσουμε εναλλακτικές στη σημερινή ψυχιατρική.
Τα κεφάλαια αυτού του βιβλίου περιγράφουν τέτοια εγχειρήματα. Σήμερα υπάρχουν στην ψυχιατρική αποδεδειγμένα εναλλακτικές – προγράμματα που βοηθούν πραγματικά ανθρώπους να νιώσουν καλύτερα. Επί πλέον, αυτό το βιβλίο συνοψίζει και κάποιες ατομικές μορφές αντιμετώπισης της τρέλας. Μακάρι να δώσει το ερέθισμα ώστε να δημιουργηθούν πολλές άλλες παρόμοιες προσπάθειες που να δυναμώσουν και να μπορέσουν να πολλαπλασιαστούν.
Ρόμπερτ Ουιτέικερ
Κέιμπριτζ Μασσαχουσέτης
Νομική προειδοποίηση
Οι ψυχιατρικές θεραπείες είναι πιο επικίνδυνες από ό,τι αντιλαμβάνονται πολλοί (πρώην) χρήστες και επιζήσαντες της ψυχιατρικής, ακόμη και πολλοί γιατροί. Τα ψυχιατρικά φάρμακα μπορούν να προκαλέσουν σοβαρές παρενέργειες. Τα ηλεκτροσόκ μπορούν να προκαλέσουν μόνιμες βλάβες στον εγκέφαλο. Τα ψυχιατρικά φάρμακα μπορούν επίσης να προκαλέσουν ισχυρή σωματική εξάρτηση. Για παράδειγμα, η διακοπή τους μπορεί να προκαλέσει αϋπνία, ψυχώσεις στερητικού χαρακτήρα, όψιμα μεταβολικά σύνδρομα, επιστροφή των αρχικών ψυχολογικών και συναισθηματικών προβλημάτων, καθώς και στερητικές αντιδράσεις επικίνδυνες για τη ζωή (βλ. Πέτερ Λέμαν και Άννα Εμμανουηλίδου [επιμ.]: Βγαίνοντας από τα ψυχοφάρμακα – Εμπειρίες επιτυχημένης διακοπής νευροληπτικών, αντικαταθλιπτικών, λιθίου, καρβαμαζεπίνης και αγχολυτικών, Θεσσαλονίκη, Νησίδες 2008, σ. 29-33). Ιδιαίτερα όταν τα ψυχιατρικά φάρμακα έχουν ληφθεί για μακρές χρονικές περιόδους μπορεί να είναι φρόνιμο ή και αναγκαίο να ζητηθεί κλινική υποστήριξη από γιατρούς που έχουν αντίστοιχη εμπειρία.
Αναφερόμενοι στις εναλλακτικές πέραν της ψυχιατρικής δεν παρέχουμε κάποια ιατρική συμβουλή. Επιπλέον, αυτό το βιβλίο δεν έχει στόχο να αντικαταστήσει κάποιου τύπου επαγγελματική βοήθεια. Αν έχετε ερωτήματα που αφορούν την υγεία σας, συζητήστε τα, παρακαλώ, αμέσως με τον γιατρό σας ή άλλους φορείς παροχής φροντίδας υγείας. Οι εκδότες, οι επιμελητές, οι συγγραφείς και οι προμηθευτές αυτού του βιβλίου δεν ευθύνονται σε περίπτωση που αποφασίσετε να μην ακολουθήσετε αυτές τις συμβουλές. Κατά τον ίδιο τρόπο δεν ευθύνονται για οποιαδήποτε βλάβη πιθανόν πάθετε από κάποια ιατρική και ιδιαίτερα ψυχιατρική θεραπεία.
Αν αποφασίσετε να δώσετε βαρύτητα στις διάφορες γνώμες που εκφράζονται σ’ αυτό το βιβλίο, αυτό είναι επιλογή σας και δεν βασίζεται σε κάποιου τύπου ισχυρισμούς σχετικούς με εξειδίκευση ή ιατρική γνώση των συντελεστών (σχετικά με τα επαγγέλματα και τις σχετικές εμπειρίες των συγγραφέων, βλ. τις σύντομες βιογραφίες τους στο τέλος του βιβλίου). Εναλλακτικές μορφές ιατρικής, ολιστικές θεραπείες ή μέθοδοι αυτοβοήθειας που αναφέρονται σ’ αυτό το βιβλίο δεν συνιστώνται ως υποκατάστατα επαγγελματικής ιατρικής βοήθειας, διάγνωσης ή θεραπείας, και δεν γίνεται καμιά σύγκριση αυτών των εναλλακτικών μεθόδων με τη χρήση ηλεκτροσόκ ή ψυχιατρικών φαρμάκων.
Δεν υπονοείται καμιά ευθύνη από την πλευρά του εκδότη, των επιμελητών, των συγγραφέων και των προμηθευτών του βιβλίου για οποιονδήποτε τραυματισμό, ή/ και βλάβη προς πρόσωπα ή περιουσίες από κάποιου τύπου χρήση μεθόδων, προϊόντων, οδηγιών και ιδεών που αναφέρονται στο υλικό που ακολουθεί. Οποιαδήποτε θεραπεία που δεν ξεκινά ή δεν ολοκληρώνεται, καθώς και οποιαδήποτε χρήση αρχικών ή συνεχόμενων θεραπειών, που μπορεί να ιδωθεί ως αποτέλεσμα της αγοράς ή/ και της ανάγνωσης αυτού του βιβλίου, είναι αποκλειστική ευθύνη του αναγνώστη.
Ο εκδότης, οι επιμελητές, οι συγγραφείς και οι προμηθευτές δεν δέχονται να αναλάβουν κανενός είδους υποχρέωση για αναγνώστες που επέλεξαν να ορίσουν μόνοι τους την προσωπική τους θεραπεία και συνολικότερα τη ζωή τους.
Πέτερ Λέμαν και Πέτερ Στάστνι
Διευκρίνιση του επιμελητή
Η αντιψυχιατρική βρίσκεται σε μια διαδικασία συνεχών εξελίξεων. Νέες εμπειρίες πλαταίνουν τις γνώσεις μας σχετικά με τη δυνατότητα διακοπής ψυχοφαρμακευτικών θεραπειών. Στο βαθμό που σ’ αυτό το βιβλίο αναφέρεται η μείωση της δόσης κάποιου φαρμάκου, ο αναγνώστης μπορεί να είναι βέβαιος ότι τόσο οι συγγραφείς όσο και ο επιμελητής και ο εκδότης έχουν φροντίσει ώστε η πληροφορία να ανταποκρίνεται στις πιο επίκαιρες γνώσεις που επικρατούν στον χώρο, κατά την έκδοση του βιβλίου. Επειδή όμως υπάρχουν πολλοί εξατομικευμένοι παράγοντες (σωματική και ψυχική κατάσταση, κοινωνικές μεταβλητές και συνθήκες ζωής κτλ.), που παίζουν σοβαρό ρόλο στην πορεία μιας διαδικασίας ψυχοφαρμακευτικής απεξάρτησης, δεν πρέπει να θεωρηθεί ότι οι θέσεις των συγγραφέων αποτελούν συστάσεις γενικεύσιμες σε όλους τους αναγνώστες.
Σ’ αυτούς συνιστούμε να διαπιστώσουν από μόνοι τους, συνυπολογίζοντας με προσοχή τη δική τους κατάσταση ζωής και πιθανόν με συμβουλές ενός κατάλληλου ειδικού, το αν η απόφασή τους να διακόψουν τα φάρμακα με κάποιον ειδικό τρόπο, μετά από την ανάγνωση αυτού του βιβλίου, στηρίζεται σε υπεύθυνη και κριτική αντιμετώπιση του θέματος.
Ένας τέτοιος λεπτομερειακός έλεγχος είναι ιδιαίτερα σημαντικός στις περιπτώσεις παρασκευασμάτων που χρησιμοποιουνται σπανιότερα ή έχουν μόλις εμφανιστεί στην αγορά. Σε τέτοιες περιπτώσεις, δεν αναλαμβάνουν ούτε οι επιμελητές, ούτε ο εκδότης του βιβλίου οποιαδήποτε ευθύνη για τις ενδεχόμενες παρενέργειες των φαρμάκων που λαμβάνουν οι αναγνώστες, ούτε για μια πιθανή διακοπή τους.
Σε περίπτωση που μια προσεκτική και καλά οργανωμένη προσπάθεια απεξάρτησης ή η διατήρηση μιας χωρίς φάρμακα κατάστασης οδηγήθηκε σε αποτυχία, ο εκδοτικός οίκος του επιμελητή Πέτερ Λέμαν και η Άννα Εμμανουηλίδου, καθώς και οι εκδόσεις Nησίδες, παρακαλούν απευθυνόμενοι σε κάθε άμεσα ενδιαφερόμενο να τους ενημερώσουν για τις ακριβείς συνθήκες υπό τις οποίες συνέβη αυτό.
|